Isenhajen n Arif

Zi_Arif

New Member
Azul,

tesnem (connaissez-vous) Imazighen Isenhajen n Arif ? Tamurt (tamazirt) nsen tella jar(gar) tamdint n Lhucima d tmdint n Tawnat.

Zi Arif
 
Non mais je trouve cette dénomination très révélatrice du tourbillon arabisant dans lequel Tamazight et plus particulièrement celle du rif est tombée.

Isenhadjen : Forme amazighe pluriel de SENHADJ(A)

Le problème c'est que SENHADJA est une arabisation du mot IZNAGEN (AZNAG).

Donc, on devrait se demander si l'on connait les IZNAGEN N ARIF :)
 
agerzam a écrit :

Non mais je trouve cette dénomination très révélatrice du tourbillon arabisant dans lequel Tamazight et plus particulièrement celle du rif est tombée.

Isenhadjen : Forme amazighe pluriel de SENHADJ(A)

Le problème c'est que SENHADJA est une arabisation du mot IZNAGEN (AZNAG).

Donc, on devrait se demander si l'on connait les IZNAGEN N ARIF :)

Gharek tidet :)


Awal (tutlayt) n Iznagen n Arif yegga am (comme) wawal n Ayt Sus !!

Ayt Ktama qqaren (disent) i "Demain" Azekka am Ayt Sus d Lakbayel. Imazighen nnid'en (yaden) n Arif qqaren (disent) : "Tiwucca" nigh (ou) "Tiwutcca"


Zi Arif
 
GHAREK ?

J'ai envie de faire un commentaire sur ce magnifique essaie de communication inter amazigh RIF-SOUSS :)

Déjà, je ne sais pas si c'est dû à un effort spécial de ta part mais on comprend pratiquement tout :)

Quelques commentaires :-D :

QQAREN : "disent",c'est quel verbe ? Il me semble que le verbe NNI (je ne suis pas sûr de la forme) est employé dans tout le domaine amazighe non ?

"INNA IYI" : il m'a dis

AM : il me semble en effet qu'il n'est pas utilisé comme tel dans le Souss, mais je pense qu'un ancien mot existait AMZUN et on dirait que certains on gardé AM et d'autre ZUN(D) pour dire "COMME" mais pour quelqu'un habitué à lire des phrases de différents parlers, AM est tout de suite compréhensible.

Donc les Soussis, retenez AM iga zund ZUND :-D

NIGH : OU, pareil pas besoin de traduire :-D
 
agerzam a écrit :

GHAREK ?

J'ai envie de faire un commentaire sur ce magnifique essaie de communication inter amazigh RIF-SOUSS :)

Déjà, je ne sais pas si c'est dû à un effort spécial de ta part mais on comprend pratiquement tout :)

Quelques commentaires :-D :

QQAREN : "disent",c'est quel verbe ? Il me semble que le verbe NNI (je ne suis pas sûr de la forme) est employé dans tout le domaine amazighe non ?

"INNA IYI" : il m'a dis

AM : il me semble en effet qu'il n'est pas utilisé comme tel dans le Souss, mais je pense qu'un ancien mot existait AMZUN et on dirait que certains on gardé AM et d'autre ZUN(D) pour dire "COMME" mais pour quelqu'un habitué à lire des phrases de différents parlers, AM est tout de suite compréhensible.

Donc les Soussis, retenez AM iga zund ZUND :-D

NIGH : OU, pareil pas besoin de traduire :-D


Snegh (je sais) awal "zund" maca (mais) ur ssinegh ca awal "amzun" : tanmirt xef (ghef) uneghmis-a (ad) :)


le verbe "dire" ches les Rifains est le suivant :

Ini ----> dis . "ini" est l'impératif à la deuxième personne du singulier considéré comme l'infinitif en Tamazight

forme simple :

Yenna ---> Il a dit

forme intensive :

Yeqqar ----> il dit



Exemple :

il m'a dit ----> Yenn-ayi


Il me dit ----> Yeqqar-ayi


Zi Arif
 
agerzam a écrit :

GHAREK ?

J'ai envie de faire un commentaire sur ce magnifique essaie de communication inter amazigh RIF-SOUSS :)

Déjà, je ne sais pas si c'est dû à un effort spécial de ta part mais on comprend pratiquement tout :)

Quelques commentaires :-D :

QQAREN : "disent",c'est quel verbe ? Il me semble que le verbe NNI (je ne suis pas sûr de la forme) est employé dans tout le domaine amazighe non ?

"INNA IYI" : il m'a dis

AM : il me semble en effet qu'il n'est pas utilisé comme tel dans le Souss, mais je pense qu'un ancien mot existait AMZUN et on dirait que certains on gardé AM et d'autre ZUN(D) pour dire "COMME" mais pour quelqu'un habitué à lire des phrases de différents parlers, AM est tout de suite compréhensible.

Donc les Soussis, retenez AM iga zund ZUND :-D

NIGH : OU, pareil pas besoin de traduire :-D


Azul,

voici comment les Rifains disent "comme " en tamazight :


1- am

2- act

3- Maknaw/Macnaw

4- Les Isenhajen du Rif proches des Soussis disent : Andagh



Zi Arif
 
agerzam a écrit :

Je voulais dire que les Touaregs du Sud Algérien , les Imucar, disent aussi "ZUN(D)"

Pour info,

En arabe par exemple, il y a bien beaucoup de synonymes :

1- Mithla

2- ka

Ce qui pose problème, sont les mots communs qui se prononcent différement !

Zi Arif
 
Je susi retombé sur un truc à propos du nom de la farine

AGGURN-AWWURN et AREN chez les Rifains.

J'avais parlé du processus fréquent en tamazight du GG qui passe au WW. Et on se demandait si cela ne pouvait pas être l'inverse.

Remarquez que cela s'applique à d'autres mots :
GMA - UMA (vient WMA) : Frère.

Donc :

En fait le mot d'orine est bien AGGURN comme je l'avais soupçonné (puisque le passage à WW est une simplification pour un prononciation plus coulante).

Pourquoi ?

Et bien, il existe encore en TAchelhit le mot

GGw pour dire "laver" et dans certains parlers, le mot à gardé son sens de "PETRIR", le lien est fait avec la FARINE : AGGURN (en fait AGGwrn).
 
agerzam said:
Je susi retombé sur un truc à propos du nom de la farine

AGGURN-AWWURN et AREN chez les Rifains.

J'avais parlé du processus fréquent en tamazight du GG qui passe au WW. Et on se demandait si cela ne pouvait pas être l'inverse.

Remarquez que cela s'applique à d'autres mots :
GMA - UMA (vient WMA) : Frère.

Donc :

En fait le mot d'orine est bien AGGURN comme je l'avais soupçonné (puisque le passage à WW est une simplification pour un prononciation plus coulante).

Pourquoi ?

Et bien, il existe encore en TAchelhit le mot

GGw pour dire "laver" et dans certains parlers, le mot à gardé son sens de "PETRIR", le lien est fait avec la FARINE : AGGURN (en fait AGGwrn).

je confirme a propos de aggurn qui devient aren.
Dans les dialectes zenetes du nord de l'atlas, on utilise aren pour farine mais gwu pour pétrir et arketi pour pâte.
 
Iz'nagen (is'enhajen) d umezruy-nsen

Tas'ebh'it tamerbuh't fell-awen,


"Is'enhajen" d talgha taâr'abt n yisem-agi. Ass-a, qqimen-d Yimazighen ay yeqqaren i yiman-nsen "iznagen", wigi d Imazighen n Murit'anya ay d-mazal la ssawalen tamazight deg tama n Trarza, deg wegmud' (ccerq) n Nouakchott. S tefr'ensist qqaren-asen "Zenaga", yernu isem-a yekka-d seg uz'ar "ZNG" negh "Z'NG".

Taâr'abt ur tesâi ara imesli (ss'ut) [z'], meh'sub [z] ufay (emphatique), am deg "amez'yan" negh "taz'allit". Dgha, wid yettarun s taâr'abt, mi ara d-arun isem amazigh ay deg yella [z' ], nitni ttarun-t s [s']. Dgha d ay-a ara yilin yessawed'-iten ad rren "iz'nagen" d "s'enhadja". Dgha nezmer ad nxemmem dakk-n Aâr'aben ad ilin slan i yiwem "Az'enhaj", u rran-t "s'anhadja". Isem-a ad yili d talgha taznatit n "az'nag" (zenaga), imi, akk-n d-nenna, deg tentalyin (dialectes) tiznatiyin, [g] itteqqel d [j]. Ghas ma yella Iz'nagen negh Iznagen n Murit'anya qqaren-asen "Zenaga", maca isem-nsen aqdim yezmer ad yili yekka-d seg uz'ar "ZNHG" u ad yili *az'enhag, dgha ahat d win ay d-yefkan "az'annag"-agi ay nesseqdac ass-a. Ihi, isem-nni aâr'ab n Yez'nagen tegra-d deg-s talgha (forme) taqdimt n yisem n teqbilt-agi. D acu kan, d ay-n yessewhamen ma yella isem n "az'annag" ara yilin zik d isem n wegdud (nom ethnique), yeqqel yesâa anamek (lmeâna) n diri gher Leqbayel.

Yelha ma nsukk-d tit' (jeter un coup d'oeil) ghef umezruy n Yez'nagen-agi. Deg wedlis-is mechur'en, Amezruy n Yimazighen, Ibn Xeldun yenna-d dakk-n deg tallit-is llant krad' (tlata) n teqbilin timazighin timeqranin (confédérations). Tamezwarut d tin n Yeznatiyen. Tayed' d tin n Imes'muden, ma d taneggarut d tin n Yis'enhajen. Is'enhajen-agi llan la ttidiren deg ugafa (nord) n Unez'ruf (Ss'eh'ra), yernu llan d imeksawen u ttwassnen s yicett'id'en-nsen icuban icett'id'en n Yimuhagh (Itergiyen) n wass-a. Is'enhajen (negh Iz'nagen) llan ttwaâqalen s tdjelmust-nsen, abeh'nuq-nni ay yes tteffren udmawen-nsen am Yimuhagh. Iz'nagen-agi, asmi ay kecmen gher Lislam, uraren ddur' d ameqran i wakk-n ad zerâen ddyana-yagi deg Tefriqt (Mali, Niger d Senegal n wass-a).

Seg lqern wis 9 d asawen, bdan Yez'nagen la d-ttalin gher ugafa (nord) n Tmazgha, u bdan la zeddghen deg yidurar n Wat'las, deg yidurar n Arrif akk d tama tagherbit n Merr'uk.

Maca, seg lqern wis 9 d asawen, Iz'nagen uraren ddur' meqqren deg umezruy n Tmazgha. Deg tmurt n Murit'anya n wass-a, llant snat n tewsitin (leâr'ac) n Yez'nagen, d tid n Yimasufen d Yilemtunen, sbeddent-d yiwet n tgelda (royaume) idjehden, yeh'kem-itt yiwen ugellid isem-is Tilantan. Tagelda-yagi tella tesâa tamaneght, qqaren-as "Andagust" (Andagost) ma ur ghlid'egh ara, yernu yez'ra-tt-id wemsafer'-nni aâr'ab umi qqaren Al-Bakri u yura-d dakk-n tella d tamdint tamer'kantit u tettjar' deg ddheb. Akk-n yebghu yili, tagelda n Yez'nagen deg Murit'anya tessawed' ad teh'kem akk iberdan n tnezzawt (ttjar'a) deg Unez'ruf (Ss'eh'ra), yernu tella d ajerrid' n tuqqna ger Ugafa (nord) n Tmazgha n Tefriqt taberkant.

Tagelda-yagi tella tettnagh akk d tgeldiwin tifriqiyin, yernu deg tezwara n lqern wis 10, teghli. D acu kan, deg tezwara n lqern wis 11 yekker-d yiwen n umassan n ddin az'nag qqaren-as Ibn Yasin, yessawed' ad yesdukkel ighallen n Yez'nagen deg tallit-nni, u ssawd'en ad d-sbedden awanak (ddewla) d tameqrant, wa d awanak n Yemrabd'en (Almoravides) ay d-ih'err'en akal d ameqran seg lgherb n Tmazgha (Merr'uk, Ldzayer), u ssawd'en ad kecmen ula gher Wandalus.

Ma deg Ldzayer, awanak (ddewla) n Yiziriyen (zirides) d yiwen seg yiwunak ay ssawd'en Yez'nagen ad ten-sbedden deg tmurt-nnegh. Bulughin U Ziri, agellid-nsen, d netta ay yerran Ldzayer d tamaneght n tgelda-yines. Sakk-in, yella-d umennugh ger Yiziriyen ghef wanwa ara iwer'ten, dgha, deg lqern wis 10, temfaraq twacult-a. Ah'ric seg-s yeqqim deg Ldzayer, ma d ah'ric nid'en r'uh'en gher tama n Meâdid (Maadid), anda ay d-sbedden awanak n Yih'emmadiyen (Hammadides) deg Lqelâa n Wayt H'emmad.

D acu kan, seg lqern wis 11 d asawen, tebda tezmert n Yez'nagen la tneqqes u ddewlat-nni-nsen merr'a bdant la ghellint. Deg Tmazgha tagherbit (Merr'uk d lgherb n Ldzayer), kkren-d wid ay yesseghlin awanak (ddewla) n Yemrabd'en, u sbedden-d deg wemkan-is awanak n Yemwehh'den (Almohades). Ma deg tmazgha tacerqit (ccerq n Ldzayer), awanak n Yih'emmadiyen yeqqel yesâa uguren d imeqranen akk d uwanak afat'imi. Yugh lh'al, Ifat'imiyen yellan deg Lqahira llan cerrd'en-d ghef wakk tigeldiwin (royaumes) inselmen n Tmazgha ad ttxellis'en tiwsi (leghrama) u ad ilin ddaw n leânaya tafat'imit. Nnig way-a, Ifat'imiyen llan d iciâiyen, yernu llan bghan ad zerâen Lislam aciâi deg Tmazgha. D acu kan, Ih'emmadiyen ugin ay-a yernu qqlen ur ttxellis'en ara tiwsi i Yifat'imiyen. Ay-a yesserfa axlif n Yifat'imiyen u yebda la itteg akk ay-n yezmer i wakk-n ad yeh'r'es Ih'emmadiyen akk-n ad qqlen am zik, ad ttxellis'en tiwsi. Ghef way-a ay d asen-yuzen (iceyyeâ-asen) tiwsiyin (tribus) n Banu Hilal ay yerz'an yernu sxerben kulci deg webrid-nsen. Ay-a yessawed' Ih'emmadiyen ad srewlen tamaneght-nsen seg Lqelâa n Wayt H'emmad gher Bgayet (umi semman imir-n "Nnas'ireyya", ghef yisem n Nas'er U Ulennas, agellid-nni ah'emmadi ay ibeddlen tamaneght). Lqelâa n Wayt H'emmad kecmen-tt Banu Hilal u rz'an-tt. D acu kan, ghas ma yella Ih'emmadiyen rewlen gher Bgayet, ur âett'len ara wwd'en-d Yemwehh'den u sseghlin-asen ddewla-nsen. Akk-a ay ifuk umezruy n teqbilt n Yez'nagen. Dindin ulin gher tqacuct n leh'kem, dindin s'ubben-d seg-s.

Tiqbilin n Banu Hilal sâer'bent cwit' cwit' Iz'nagen yellan la ttidiren deg Yegnan Iâlayanen (Hauts Plateaux) akk d Unez''ruf (ss'eh'ra). Deg Murit'anya d Unez'ruf Utrim (Ss'eh'ra Tagherbit), d tawsit (tribu) tahilalit n Maâqil ay yesâer'ben amur ameqran deg Yez'nagen n tmura-ya. D acu kan, ghas ma yella imezdaghen n tmura-ya ttusâer'ben, maca taâr'abt ay ttmeslayen (tin umi qqaren "tah'asanit", gran-d deg-s wat'as n wawalen imazighen.

Llan wid ay d-yeqqaren dakk-n Leqbayel (Izwawen) s'ubben-d digh seg Yez'nagen, maca ur nezmir ad d-nini ma is'ehh'a way-a negh ala.

Yugh lh'al, amezruy n Tmurt n Leqbayel deg Tallit Talemmast (Moyen-Âge) ulac at'as n tghawsiwin ay d-yettwarun fell-as.

Ar timlilit ma yebgha R'ebbi


Rzut ghef :

http://fr.groups.yahoo.com/group/imedyazen1/

http://imedyazen1.tripod.com/index.html
 
Back
Top