Religie, wetenschap en propaganda
In de laatste weken is er weer de discussie losgebarsten over de evolutietheorie. Sommige gelovigen zoals in Amerika vinden de theorie in strijd met de goddelijke leer. Daarom willen ze het op school afschaffen. Deze tendens bestaat ook bij Moslims. Maar wat steeds verbaast is de drang om te bewijzen dat de wetenschap als geheel ongelijk heeft. Het probleem hier is dat gelovigen vergeten dat de wetenschap niet beweert de waarheid in pacht te hebben. Wetenschap is namelijk een verzameling getoetste hypotheses die in de loop van de tijd onder de loep kunnen worden genomen, bijgewerkt of ontkracht en door betere hypotheses worden vervangen.
Het feit dat de evolutietheorie niet 100% klopt wil nog niet zeggen dat er geen evolutie van het leven op aarde is geweest. Darwin en de generaties wetenschappers na hem kunnen fouten maken. Maar de evolutie van de mens in tijd en ruimte is niet te ontkennen. Alleen al op sociaal, economisch en cultureel gebied kan niemand ontkennen dat het leven van de mens in - laten we zeggen - de laatste 1000 jaar niet ingrijpend is veranderd. Evolutie als wetenschappelijke theorie is wel degelijk getoetst en bewezen.
Ook vandaag is de discussie hierover nog steeds niet makkelijk. De wrijving tussen wetenschap en religie speelt ook al heel lang in de Islam een belangrijke rol. Dat ondervonden Moslim geleerden zeer vroeg in de Middeleeuwen. Wetenschap is namelijk gebasserd op de reden, religie op de openbaring. En dat gaat niet samen. Pogingen om beide te verzoenen zijn op niets uitgelopen. En tot een scheiding hiertussen is het ook nooit gekomen. Dit terwijl in het Westen wetenschap en religie zich vanaf de Reformatie afzonderlijk zijn gaan ontwikkelen.
De opkomst en bloei van de wetenschap in het Westen en de verspreiding ervan over de hele wereld vormt een nieuwe uitdaging voor de Islam. Omgekeerd is de aanwezigheid van Moslim migranten in het Westen een nieuwe bron van discussie over het nut en het wezen van de theorieleer van Darwin. Voor sommige is deze theorie onbespreekbaar. Ze verzetten zich hiertegen door natuurverschijnselen te verklaren vanuit passages uit de Koran die het bewijs zou zijn dat Islam reeds 14 eeuwen geleden gelijk had. Moderne wetenschap zou een soort bewijs zijn van de echtheid van de Koran en van het bestaan van Allah. Dit leidt weleens tot tegenstrijdige conclusies. Men gebruikt alleen argumenten die goed uitkomen en laat anderen vallen die lijnrecht tegenover religie staan of waarvoor geen verwijzingen in de Koran of andere bronnen zijn te vinden.
Deze methode is nog meer relevant in debatten over maatschappelijke ontwikkelingen. Het is zelfs een strategie geworden in militante kringen. In Moslim landen waar geen goed onderwijs bestaat is deze methode handig bij recrutering, (weder)bekering en massa indoctrinatie. Het geeft bovendien een gevoel van eigenwaarde terug aan hen die zich door de moderniteit verpletterd voelen. Er wordt met trots verteld dat het Westen er 1000 jaar over heeft gedaan om natuurverschijnselen te verklaren terwijl alles al eerder in de Koran is uiteengezet. Het schijnt dat het niet alleen in Moslim landen succesvol werkt maar ook in verpauperde migrantenwijken in de grote steden in het Westen en in toenemende mate ook in de gevangenissen waar veel Moslim jeugd zit.
De boodschap is dus duidelijk. Het is een soort poging tot verzoening met de moderniteit zonder gezichtsverlies. Alles is reeds gezegd. De poorten van kennis en wetenschap zijn reeds 14 eeuwen geleden gesloten. En de maatschappij hoeft niet te worden verbeterd. Ook kritiek op het eigen gedrag is niet nodig. En vooruitgang hoeft niet nagestreefd te worden. Het spreekt natuurlijk voor zich dat de morele en psycholosche implicaties van deze rampzalige redenering zeer nadelig zijn voor Moslims zelf. Want het moedigt ze niet aan om de wereld om zich heen te ontsluiten, te ordenen en te begrijpen. Creativiteit, productiviteit, intellectuele nieuwsgierigheid en het nadenken over huidige problemen zijn overbodig verklaard. Zie hier een belangrijk oorzaak van armoede en achterlijkheid in Moslim landen.
Het valt verder op dat bij moderne Moslims, het gebruik van wetenschap om het bestaan van God te bewijzen, een nieuwe impuls heeft gekregen dankzij de overijverige christelijke fundamentalisten in vooral Amerika. Het succes van protestantse kerken heeft menig propagandist uit het Midden Oosten op nieuwe ideeën gezet: het gebruik van multimedia. Het idee werd later door de petro dollar van een heuze infrastructuur voorzien toen bleek dat het zeer efficient is om de status quo in stand te houden. Het is een big business geworden compleet met eigen wetten, internationale kanalen, afnemers en waakorganen voor de kwaliteit. In sommige gevallen kun je niet met zekerheid zeggen of iemand een prediker, een theoloog, een geleerde dan wel een handige koopman is die moderne middelen gebruikt om zijn waar te verkopen. Hoe agressiever de boodschap, dus sensationeler, des te succesvoller bij de massa. En het is dit goedkoop populisme, dat alle religieus militante bewegingen over de hele wereld gemeen hebben, die een vast onderdeel is geworden van de islamitische moderne ideologie. De massa media is een modern geschenk in handen van Moslim populisten. Wij zijn letterlijk een nieuw tijdperk ingegaan met weinig religie, weinig wetenschap en vooral veel propaganda.
In de laatste weken is er weer de discussie losgebarsten over de evolutietheorie. Sommige gelovigen zoals in Amerika vinden de theorie in strijd met de goddelijke leer. Daarom willen ze het op school afschaffen. Deze tendens bestaat ook bij Moslims. Maar wat steeds verbaast is de drang om te bewijzen dat de wetenschap als geheel ongelijk heeft. Het probleem hier is dat gelovigen vergeten dat de wetenschap niet beweert de waarheid in pacht te hebben. Wetenschap is namelijk een verzameling getoetste hypotheses die in de loop van de tijd onder de loep kunnen worden genomen, bijgewerkt of ontkracht en door betere hypotheses worden vervangen.
Het feit dat de evolutietheorie niet 100% klopt wil nog niet zeggen dat er geen evolutie van het leven op aarde is geweest. Darwin en de generaties wetenschappers na hem kunnen fouten maken. Maar de evolutie van de mens in tijd en ruimte is niet te ontkennen. Alleen al op sociaal, economisch en cultureel gebied kan niemand ontkennen dat het leven van de mens in - laten we zeggen - de laatste 1000 jaar niet ingrijpend is veranderd. Evolutie als wetenschappelijke theorie is wel degelijk getoetst en bewezen.
Ook vandaag is de discussie hierover nog steeds niet makkelijk. De wrijving tussen wetenschap en religie speelt ook al heel lang in de Islam een belangrijke rol. Dat ondervonden Moslim geleerden zeer vroeg in de Middeleeuwen. Wetenschap is namelijk gebasserd op de reden, religie op de openbaring. En dat gaat niet samen. Pogingen om beide te verzoenen zijn op niets uitgelopen. En tot een scheiding hiertussen is het ook nooit gekomen. Dit terwijl in het Westen wetenschap en religie zich vanaf de Reformatie afzonderlijk zijn gaan ontwikkelen.
De opkomst en bloei van de wetenschap in het Westen en de verspreiding ervan over de hele wereld vormt een nieuwe uitdaging voor de Islam. Omgekeerd is de aanwezigheid van Moslim migranten in het Westen een nieuwe bron van discussie over het nut en het wezen van de theorieleer van Darwin. Voor sommige is deze theorie onbespreekbaar. Ze verzetten zich hiertegen door natuurverschijnselen te verklaren vanuit passages uit de Koran die het bewijs zou zijn dat Islam reeds 14 eeuwen geleden gelijk had. Moderne wetenschap zou een soort bewijs zijn van de echtheid van de Koran en van het bestaan van Allah. Dit leidt weleens tot tegenstrijdige conclusies. Men gebruikt alleen argumenten die goed uitkomen en laat anderen vallen die lijnrecht tegenover religie staan of waarvoor geen verwijzingen in de Koran of andere bronnen zijn te vinden.
Deze methode is nog meer relevant in debatten over maatschappelijke ontwikkelingen. Het is zelfs een strategie geworden in militante kringen. In Moslim landen waar geen goed onderwijs bestaat is deze methode handig bij recrutering, (weder)bekering en massa indoctrinatie. Het geeft bovendien een gevoel van eigenwaarde terug aan hen die zich door de moderniteit verpletterd voelen. Er wordt met trots verteld dat het Westen er 1000 jaar over heeft gedaan om natuurverschijnselen te verklaren terwijl alles al eerder in de Koran is uiteengezet. Het schijnt dat het niet alleen in Moslim landen succesvol werkt maar ook in verpauperde migrantenwijken in de grote steden in het Westen en in toenemende mate ook in de gevangenissen waar veel Moslim jeugd zit.
De boodschap is dus duidelijk. Het is een soort poging tot verzoening met de moderniteit zonder gezichtsverlies. Alles is reeds gezegd. De poorten van kennis en wetenschap zijn reeds 14 eeuwen geleden gesloten. En de maatschappij hoeft niet te worden verbeterd. Ook kritiek op het eigen gedrag is niet nodig. En vooruitgang hoeft niet nagestreefd te worden. Het spreekt natuurlijk voor zich dat de morele en psycholosche implicaties van deze rampzalige redenering zeer nadelig zijn voor Moslims zelf. Want het moedigt ze niet aan om de wereld om zich heen te ontsluiten, te ordenen en te begrijpen. Creativiteit, productiviteit, intellectuele nieuwsgierigheid en het nadenken over huidige problemen zijn overbodig verklaard. Zie hier een belangrijk oorzaak van armoede en achterlijkheid in Moslim landen.
Het valt verder op dat bij moderne Moslims, het gebruik van wetenschap om het bestaan van God te bewijzen, een nieuwe impuls heeft gekregen dankzij de overijverige christelijke fundamentalisten in vooral Amerika. Het succes van protestantse kerken heeft menig propagandist uit het Midden Oosten op nieuwe ideeën gezet: het gebruik van multimedia. Het idee werd later door de petro dollar van een heuze infrastructuur voorzien toen bleek dat het zeer efficient is om de status quo in stand te houden. Het is een big business geworden compleet met eigen wetten, internationale kanalen, afnemers en waakorganen voor de kwaliteit. In sommige gevallen kun je niet met zekerheid zeggen of iemand een prediker, een theoloog, een geleerde dan wel een handige koopman is die moderne middelen gebruikt om zijn waar te verkopen. Hoe agressiever de boodschap, dus sensationeler, des te succesvoller bij de massa. En het is dit goedkoop populisme, dat alle religieus militante bewegingen over de hele wereld gemeen hebben, die een vast onderdeel is geworden van de islamitische moderne ideologie. De massa media is een modern geschenk in handen van Moslim populisten. Wij zijn letterlijk een nieuw tijdperk ingegaan met weinig religie, weinig wetenschap en vooral veel propaganda.